„U STÓP SŁOWIAŃSKIEGO PARNASU. BOGOWIE I GUSŁA” LEONARD J. PEŁKA

„U stóp słowiańskiego parnasu. Bogowie i gusła”, to wprowadzająca w świat wierzeń, kultury i obyczajowości pradawnych Słowian książka Leonarda J. Pełki (1929-2020) uznanego socjologa, religioznawcy i członka Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Publikacja ta daje wgląd w niezmiernie ważną część historii życia naszych przodków w oparciu o wyznawane przez nich kulty. Odnosi się do roli bogów w społecznościach słowiańskich i stawia pytania czy religia determinowała w nich wszelkie działania. Szczególną uwagę poświęca autor następującym bóstwom: Światowidowi (bogu o czterech obliczach), gromowładnemu Perunowi, władającemu ogniem Swarożycowi, Trygławie, Welesie, Rugiewicie, Jarowitcie, Mokoszowi, Dażbógu i innym mniejszym oraz lokalnym bóstwom. Przedstawia także ogólny pogląd na miejsca kultu, rolę kapłanów, charakter obrzędów poszczególnych plemion. Stara się oddać codzienność słowiańskich pogan, ich mentalność, a nawet wygląd, życie rodzinne, zasady zawierania małżeństw, czy rytuały przejścia, takie jak postrzyżyny. Przydatne mogą być informacje dotyczące pogańskich zwyczajów i tradycji zaadaptowanych przez chrześcijaństwo i włączonych nawet w dzisiejszą obrzędowość katolicką, czego przykładem są dożynki. Jednak w folklorze i kulturze ludowej przetrwały też rytuały, których katolicyzm nie zagospodarował, takie jak topienie marzanny, czy noc Kupały.

Główne zagadnienia tej pozycji poprzedza krótkie omówienie ówczesnej epoki (tej sprzed chrztu Mieszka I w 966 roku) z punktu widzenia historyczno-geograficznego oraz ukazanie ziem zamieszkałych przez Słowian i ich podział. Wielkim plusem publikacji  są zawarte w niej mapy, ilustracje oraz autentyczne przyśpiewki ludowe z tamtego okresu, a także analiza słowiańskiego dziedzictwa w kulturze ludowej. Zwracają uwagę opisy początków Słowian w epoce brązu oraz cytaty z Herodota (484 – 426 r. p.n.e.), greckiego historyka nazywanego „Ojcem historii” i czasem „Ojcem geografii” o wilkołakach - Neurach z V w. p.n.e. będącą pierwszą historiograficzną o nich informacją.

„U stóp słowiańskiego parnasu. Bogowie i gusła” dającą częściowe wyobrażenie o naszych pradziejach należy na pewno uznać za pozycję naukową, na co wskazuje chociażby jej język i bibliografia. Równocześnie trzeba zaznaczyć, że została napisana grubo ponad pół wieku temu, a pierwsze jej wydanie miało miejsce w 1960 roku. Powstała na podstawie wtedy dostępnych źródeł i informacji, głównie w oparciu o źródła z XIX i początku XX wieku. Liczy też zaledwie 200 stron. Prezentacja pradawnych Słowian poprzez ich wierzenia, religię oraz wzajemne przenikanie się światów, ludzkiego i istot nadprzyrodzonych jest wyłącznie zarysem tematu poznanego dogłębnie przez nieliczne osoby. W odróżnieniu od mitologii greckiej, rzymskiej, dobrze już znanej, płaszczyzna duchowości naszych przodków, ludzi bliższych nam zarówno pod względem geografii, jak i historii, stanowi dziedzictwo, praktycznie zapomniane i porzucone. Książka skierowana jest do chcących rozpocząć przygodę z tym niezmiernie fascynującym tematem lub chociaż poznać jego podstawy.

Autorka tekstu i zdjęcia: Anna Hudyka. Recenzję oraz fotografię przygotowano na zlecenie Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Kozaczkowej w Dąbrowie Tarnowskiej w ramach odbywania stażu.