„KTO DOPOMOŻE ŻYDOWI…” BOGDAN MUSIAŁ
Prof. Bogdan Musiał jest pochodzącym z Wielopola, mieszkającym w Niemczech, historykiem specjalizującym się w badaniach dziejów: Niemiec, Polski i Rosji XX wieku, zwłaszcza okresu II wojny światowej oraz po jej zakończeniu. W latach 1999-2004 był pracownikiem Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, od 2007 do 2010 r. Biura Edukacji Publicznej IPN, od 2010 r. profesor nadzwyczajny na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kard. S. Wyszyńskiego i kierownik katedry Studiów nad Europą Środkową i Wschodnią. W 1998 r. uzyskał doktorat na podstawie pracy dotyczącej prześladowań Żydów w okupowanej przez Niemcy Polsce, od 2005 r. doktor habilitowany. Autor książek historycznych oraz komentator tego rodzaju filmów dokumentalnych.
„Kto dopomoże Żydowi...” to literatura faktu poruszająca trudną i złożoną problematykę stosunków polsko-żydowskich podczas II Wojny Światowej oraz lat późniejszych. Jak na wstępie zaznacza autor, publikacja ma stanowić wprowadzenie do dyskursu naukowego ukazującego prawodawstwo niemieckie wobec pomocy wykazywanej Żydom przez Polaków w okupowanej Polsce. Punktem wyjścia publikacji jest historia jego dziadka, p. Jana Treli, poproszonego przez żydowską rodzinę o ukrycie córki. Mężczyzna przerażony odmówił wiedząc, iż pomagając naraziłby życie swoich najbliższych. W oparciu o to wydarzenie Musiał dokonuje analizy represji stosowanych przez okupanta. Przytacza istotne fakty stanowiące polemikę ze środowiskami oskarżającymi Polaków o współpracę z nazistami. Bazując na wielu źródłach tłumaczy, jak Niemcy zaostrzali prawo w okupowanej Polsce na mocy którego, za jakąkolwiek pomoc Żydom groziła śmierć. Niejednokrotnie mordowano całe rodziny oraz mieszkańców wsi (autor podaje nazwiska, wiek i miejsce zamieszkania). Odbywały się, również pokazowe procesy. Sytuacja bezprecedensowa w reszcie okupowanej Europy będąca reakcją najeźdźcy na dużą gotowość chęci niesienia pomocy Żydom. Atmosfera strachu miała ją wyeliminować lub przynajmniej ograniczyć.
Poszczególne rozdziały książki odnoszą się do: niemieckiej polityki wobec Polaków i Żydów, stosunków polsko-żydowskich kiedy istniały już getta, sankcji oraz represji wobec Polaków łamiących nazistowskie prawo oraz zachowania i motywacji osób decydujących się dostosować do niemieckich oczekiwań.
Musiał ukazuje, że mimo olbrzymiego terroru wielu Polaków przekroczyło granicę lęku, ryzykując życiem swoim i najbliższych. Pomagając, czy ratując Żydów niejednokrotnie płacili cenę najwyższą. Nie przeczy to faktom istnienia wśród naszych rodaków negatywnych postaw, które przedstawia z kilku perspektyw, takich jak: korzyści majątkowe, nadzieja na uratowanie życia, nienawiść, zawiść, zemsta, strach. Należy zauważyć także, iż Niemcy stosowali nie tylko przymus, ale i „nagrody”. Autor nie próbuje usprawiedliwiać pewnych postaw, daje szansę zrozumienia ciągu przyczynowo skutkowego!
Książka stanowi też odpowiedź na publikację „Tatuażysty z Auschwitz” Heather Morris, która w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” z dn. 21.04.2018 r. wyraziła zdumienie, iż Polacy mieszkający w Auschwitz-Birkenau codziennie przychodzili do obozu pracując dla Niemców. Autor wyjaśnia: tak, Polacy pracowali tam, jednak nie z własnej woli - istniał wprowadzony przez Niemców obowiązek pracy. To również Niemcy decydowali, gdzie poszczególne osoby będą ją wykonywać, a za uchylenie się groził, także obóz koncentracyjny.
Ujawnia też kłamstwa Niemców usprawiedliwiających się po wojnie ze swoich zbrodni argumentami: musiałem, wykonywałem rozkazy, nie miałem wyjścia – były wyjątki rezygnujących z piastowanych stanowisk w ramach braku zgody na bezwzględną politykę wobec Polaków i Żydów. Nie pomija nazwisk osób pracujących w sądach, którzy przyczynili się do wydania wyroków śmierci na Polaków, jak i Niemców rozwijających zawodowe kariery po wojnie w swej ojczyźnie. Autor przedstawia też: dokumenty AK o przypadkach kolaboracji z Niemcami i karaniu winowajców, sytuację na kresach wschodnich po wkroczeniu Armii Czerwonej. Przytacza udokumentowane przypadki wydawania Polaków przez Żydów NKWD oraz ukazuje mniej znane oblicze Willy’ego Brandta, kwestionując jego wyidealizowany przez media i współczesną publicystykę obraz. Publikację dopełniają fotografie i niemieckie okupacyjne akty prawne skierowane do polskiej ludność cywilnej, sankcjonującej śmierć nie tylko za ukrywanie Żydów.
Książka stanowi wyjście naprzeciw oskarżeniom wysuwanym wobec Polaków o współudział w niemieckich zbrodniach, polemikę ze znanymi publikacjami Jana Tomasza Grossa i Jana Grabowskiego. Przedstawiając prawodawstwo narzucone okupowanej Polski z ukierunkowaniem na osoby nieposiadające szerszej wiedzy historycznej, gdyż to przede wszystkim oni zazwyczaj ulegają manipulacji. Analizę konkretnych rozporządzeń okupanta prof. Musiał poprzedza dokładnym przedstawieniem zaostrzania niemieckiej polityki antyżydowskiej, na przykładzie losów mieszkańców okupowanych terenów.. Udowadnia, iż polityka historyczna jest pełna fałszywych oskarżeń i skrótów myślowych krzywdzących dla Polaków, takich jak sformułowanie "polskie obozy zagłady”, z którym walczy.
Autorka tekstu i zdjęcia: Anna Hudyka. Recenzję oraz fotografię przygotowano na zlecenie Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Kozaczkowej w Dąbrowie Tarnowskiej w ramach odbywania stażu.