Miejska Biblioteka Publiczna wczoraj i dziś

Tradycje bibliotekarstwa w Dąbrowie Tarnowskiej sięgają początków XIX wieku i są związane z działalnością Towarzystwa Szkoły Ludowej. W swym programie TSL kładło duży nacisk na organizację bibliotek i popularyzację czytelnictwa polskiej książki. Dość pomyślny rozwój bibliotekarstwa na ziemi dąbrowskiej został przerwany wybuchem I wojny światowej, kiedy to zbiory biblioteki zostały prawie całkowicie zniszczone. Po zakończeniu działań wojennych i ustabilizowaniu się sytuacji w mieście, dzięki staraniom kontynuującego swą działalność TSL, otwarto ponownie bibliotekę. Przy dużym wsparciu notariusza Karola Brauna, zarazem prezesa Towarzystwa Gimnastycznego Sokół wznowiła ona działalność w nowo wybudowanym budynku Sokolni.

Nestorką bibliotekarzy w Dąbrowie była Zofia Bojko nauczycielka, wybitna działaczka społeczna i kulturalna, spokrewniona ze znanym działaczem ludowym Jakubem Bojko. Pracę w bibliotekarstwie rozpoczęła w 1913 roku i z książką związana była do roku 1946, z przerwami na I i II wojnę światową. W latach międzywojennych została uhonorowana dyplomem uznania nadanym przez Towarzystwo Szkoły Ludowej za wieloletnią pracę społeczną, w 1939 roku odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi, zaś w 1957 roku Złotym Krzyżem Zasługi. Zofia Bojko włożyła dużo wysiłku w utworzenie w Dąbrowie Powiatowej Centrali Bibliotecznej i reorganizację Biblioteki Publicznej TSL, która w 1934 roku liczyła 1360 tomów. Na terenie miasta działała również Biblioteka Towarzystwa Zaliczkowego, którego prezesem był wielki patriota i ofiarny działacz społeczny, uczestnik powstania styczniowego - Ludwik Zakrzewski. Na jego nagrobku wdzięczni dąbrowianie umieścili napis Przyjaciel Maluczkich. W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległ ponad 10-tysięczny księgozbiór dąbrowskiej biblioteki. Po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej weszła w życie pierwsza polska ustawa biblioteczna, czyli Dekret z dnia 17 kwietnia 1946 roku o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi. Na podstawie tej ustawy została zorganizowana Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Tarnowskiej, która nawiązywała do najpiękniejszych tradycji miasta i regionu. Szereg publikacji ocalałych w trakcie działań wojennych, a przechowanych przez mieszkańców powróciło do biblioteki. Ludność przekazywała także własne książki. W 1946 roku kierownikiem po Zofii Bojko została Rozalia Klubowa. W latach 1947–1949 biblioteką zarządzała Zofia Leżoń.  Biblioteka czynna była trzy razy w tygodniu, liczyła 360 woluminów i 100 czytelników. W latach 1949-1955 kierownikiem była Krystyna Ceglewska, która ukończyła kurs bibliotekarski najpierw pierwszego, a dwa lata później drugiego stopnia, co przyczyniło się do profesjonalnego realizowania zadań biblioteki. Rozpoczęto pracę nad tworzeniem katalogu alfabetycznego i wydzielono księgozbiór podręczny z literaturą popularno-naukową. Liczba woluminów wzrosła do 5680 oraz powiększyła się liczba czytelników i wynosiła ponad 500.

W 1948 roku została powołana równorzędna Powiatowa Biblioteka Publiczna, którą w okresie od 20 października 1948 roku do 1 października 1953 roku kierowała Maria Stano. W roku 1955 połączono obie placówki tworząc Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną, której kierownikiem do 1972 roku była Wiesława Klocek. W tym czasie biblioteka kilkakrotnie zmieniała swe siedziby, nie mając właściwych warunków lokalowych do rozszerzania swej działalności.

Przełomem dla dąbrowskiej biblioteki był rok 1972. Wówczas to w styczniu oddano do użytku nowy budynek przy ulicy Polnej 13 o powierzchni użytkowej 1192 m2. Został on wybudowany z funduszy Ministerstwa Kultury i Sztuki kosztem 1,7 mln zł. Oficjalne uroczyste otwarcie Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej nastąpiło 24 maja 1972 roku, kiedy to odbywał się Powiatowy Dzień Działacza Kultury. Wydarzenie to szeroko odzwierciedliło się w relacjach prasowych. Pisano: Nowo wybudowany i oddany do użytku w bieżącym roku w Dąbrowie Tarnowskiej jeden z najokazalszych obiektów w województwie krakowskim, w którym znalazły pomieszczenie biblioteka miejska i pedagogiczna – to prawdziwy pawilon książki, w innym artykule wspomniano: Obiekt ten można by nazwać Pałacem Książki.

W funkcjonalnym budynku biblioteki rozszerzono strukturę organizacyjną. Powstał Oddział dla Dzieci, którego księgozbiór został wydzielony z ogólnych zbiorów i systematycznie uzupełniany nowościami. Budynek został wyposażony w nowy sprzęt biblioteczny dla wypożyczalni i czytelni obydwu działów. Budowa trwała, gdy kierownikiem była Wiesława Klocek. Przy wyposażaniu, urządzaniu wnętrz, organizacji działów wraz z wydzieleniem Oddziału dla Dzieci bardzo pomagały instruktorki: Teodozja Bednarz i Alicja Dziewińska. Od 1 stycznia 1972 roku do 31 sierpnia 1974 roku dyrektorem PiMBP był Adam Kmieć, a od 1 września tegoż roku zastąpiła go Alicja Dziewińska, która na tym stanowisku pracowała do
15 marca 1998 roku.

Reforma administracyjna państwa w 1975 roku spowodowała zmiany administracyjne oraz merytoryczne w sieci bibliotek publicznych. W miejsce Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej powstała Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Tarnowskiej, której zadaniem była również opieka instrukcyjno-metodyczna nad siecią bibliotek publicznych rejonu dąbrowskiego.

W 1976 roku rozszerzono strukturę organizacyjną biblioteki tworząc Dział Książki Rolniczej, specjalizujący się w gromadzeniu literatury z zakresu rolnictwa i nauk biologicznych, ekonomii, agrobiznesu, zarządzania i rachunkowości, techniki, przemysłu i rzemiosła, ekologii i ochrony środowiska. W styczniu 2006 roku został on przekształcony w Dział Informacji Biznesowej, Europejskiej, Nauk Przyrodniczych i Stosowanych.

Warunki lokalowe sprawiły, że biblioteka zaczęła rozszerzać swą działalność o pracę kulturalno-oświatową. Organizowano spotkania autorskie, wieczornice, inscenizacje bajek, które prezentowane były nie tylko w bibliotece, ale również w szpitalu, na dąbrowskim rynku, zakładach pracy, powstał też Klub Przyjaciół Książki. Na terenie gminy działały filie: w Gruszowie Wielkim, Nieczajnie Górnej, Smęgorzowie i Szarwarku.        

Staraniem dyrektor Alicji Dziewińskiej 25 września 1984 roku Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Tarnowskiej na podstawie Zarządzenia Ministra Kultury i Sztuki otrzymała imię Marii Kozaczkowej, poetki ziemi dąbrowskiej. Wtedy też dokonano odsłonięcia pamiątkowej tablicy w holu biblioteki z mottem zaczerpniętym z wiersza poetki.

Po transformacji ustrojowej w 1990 roku w konsekwencji postanowień Ustawy o Samorządzie Terytorialnym dąbrowska książnica stała się jednostką samorządową. Początkowe lata po przemianach były bardzo trudne. Znacznie zredukowano zatrudnienie, prawie całkowicie ograniczono zakupy nowości wydawniczych, a środki finansowe przeznaczane przez samorząd nie zabezpieczały ustawowych zadań. Pogłębiały się problemy z podstawowym funkcjonowaniem. Budynek na zewnątrz oraz wnętrza i wyposażenie wymagały odnowy z powodu naturalnego,  wieloletniego zużycia.

Od 16 marca 1998 roku dyrektorem została Jadwiga Kusior. Miejska Biblioteka Publiczna od 1999 do 2006 roku pełniła rolę biblioteki powiatowej dla powiatu dąbrowskiego i roztaczała nadzór merytoryczny nad 18 bibliotekami publicznymi na terenie 7 gmin powiatu. W 2006 roku Zarząd i Rada Powiatu wypowiedziały Gminie Dąbrowa Tarnowska porozumienie, na mocy którego dąbrowska biblioteka prowadziła to zadanie, w związku z czym Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Tarnowskiej przestała pełnić zadania biblioteki powiatowej dla powiatu dąbrowskiego.

W latach 2002-2012 w skład struktury organizacyjnej biblioteki wchodziło Muzeum Powiśla Dąbrowskiego, które miało charakter regionalny. Gromadziło eksponaty z zakresu kultury materialnej wsi i archeologii oraz militaria. W tym czasie został stworzony kompletny elektroniczny katalog zbiorów zawierający fotografię i opis danego obiektu muzealnego. Dzięki uczestnictwu w projekcie Wirtualne Muzea Małopolski kilka eksponatów udostępnianych jest na platformie cyfrowej. Po wyremontowaniu synagogi zbiory zostały przeniesione do Ośrodka Spotkania Kultur, gdzie są obecnie prezentowane.

Czas od oddania nowego gmachu biblioteki w 1972 roku nieuchronnie mijał i wszystko co było ładne, funkcjonalne uległo naturalnemu zużyciu. Z powodu ograniczeń finansowych organizatora, zaczęto stopniowo szukać  możliwości pozyskiwania środków zewnętrznych. Dzięki m.in. uczestnictwu w projektach zaczął się zmieniać design biblioteki. W latach 2004-2006  wymieniono stolarkę okienną i drzwiową, następnie w 2008 roku modernizacja objęła: docieplenie ścian, stropów w piwnicy i na strychu, wykonanie nowej elewacji, likwidację składu opału i tarasu, wykonanie nowego przyłącza kanalizacyjnego, przebudowę wejścia głównego z zamontowaniem drzwi otwieranych na fotokomórkę, budowę schodów przeciwpożarowych i remont piwnic. Wykonano nową nitkę kanalizacyjną oraz odwodnienie budynku. Wartość całego zadania wyniosła 310 652 zł i została sfinansowana ze środków własnych Gminy Dąbrowa Tarnowska oraz preferencyjnej pożyczki, częściowo umarzalnej pochodzącej z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Miejska Biblioteka Publiczna używając bajkowego języka przemieniła się z Kopciuszka w piękną Królewnę. Zmienił się wygląd zewnętrzny, jednak wnętrza wymagały kolejnych inwestycji. W 2009 roku przy wsparciu środków z MRPO 75% w ramach projektu tworzenia Jednostek Informacji Turystycznej funkcjonujących w Małopolskim Systemie Informacji Turystycznej oraz środków z Gminy Dąbrowa Tarnowska 25% przeszła kolejny remont, który objął: wymianę wewnętrznej sieci kanalizacyjnej, remont łazienek w tym stworzenie nowej łazienki dla osób niepełnosprawnych i pokoju socjalnego dla pracowników. Cały parter budynku MBP został całkowicie dostosowany dla osób niepełnosprawnych poruszających się samodzielnie, na wózkach inwalidzkich i dla rodziców z dziećmi w wózkach. Przystosowano pomieszczenia administracyjne w obszarach konsultacji oraz samoobsługi MSIT, którego głównym celem jest podniesienie jakości usług, a przede wszystkim stopnia satysfakcji klienta z ofert mających wpływ na wzrost ruchu turystycznego, zarówno w zakresie ruchu przyjazdowego do województwa małopolskiego, jak i ruchu wewnątrzregionalnego. Jest to jedyny taki punkt w powiecie dąbrowskim.

Kolejna bardzo ważna data to rok 2011. Dzięki kapitalnemu remontowi wnętrz, biblioteka zyskała estetyczne oblicze. Został wykonany w ramach projektu pod nazwą Modernizacja i rozwój obiektów infrastruktury społecznej na osiedlu Westerplatte. Wartość zadania 1 294 722 zł, dofinansowanie unijne z MRPO 70% czyli 906 305 zł, wkład własny Gminy 388 416 zł. Zakres obejmował docieplenie budynku, wymianę stolarki wewnętrznej, centralnego ogrzewania, instalacji elektrycznej i niskoprądowej (monitoring, alarm, instalacja przeciwpożarowa i internetowa, która jest obecnie w profesjonalnej 6 kategorii), roboty budowlane wewnątrz budynku, wyposażenie w nowe regały, lady biblioteczne, stoliki czytelni: naukowej i internetowej. Nowo odremontowane pomieszczenia, odpowiednio wyposażone stanowiska do pracy indywidualnej użytkowników, bogate zaplecze sprzętu komputerowego z dostępem do Internetu pozwalają na szybką i sprawną obsługę czytelników, dają możliwość wzmocnienia aktywności usług biblioteki. Estetycznie zaaranżowane miejsca do przeglądania książek i czasopism, wygodny dostęp do zbiorów bibliotecznych i przyjazny klimat sprzyjają nauce i rozrywce. Są to powody do wielkiej radości. Nowoczesna biblioteka usprawnia podstawowe funkcje gromadzenia, opracowania i udostępniania zbiorów. Nowy lokal jest nie tylko wizytówką gminy, ale przede wszystkim miejscem realizacji potrzeb intelektualnych, emocjonalnych i integracji lokalnej społeczności. Po modernizacji budynku biblioteki w roku 2011 Dział Informacji Biznesowej, Europejskiej, Nauk Przyrodniczych i Stosowanych został połączony z Działem dla Dorosłych i Młodzieży.

Wszystkie te zmiany po 1990 roku mimo trudnych czasów dla kultury były możliwe dzięki zrozumieniu potrzeb przez ówczesne władze samorządowe: burmistrza Dąbrowy Tarnowskiej Stanisława Początka i jego zastępcę Marka Minorczyka odpowiedzialnego za sprawy kultury i oświaty.

Istotnym wydarzeniem dla biblioteki była w 2003 roku wizyta studyjna prof. Franka Hogga, międzynarodowego eksperta w sprawach bibliotekarstwa z Instytutu Bibliotekoznawstwa  Uniwersytetu z Aberystwyth w Wielkiej Brytanii, który gościł u nas wraz z prof. dr. hab. Jackiem Wojciechowskim. Wizyta miała na celu przedstawienie pracy bibliotek publicznych w Polsce na przykładzie naszej placówki. Otrzymane podziękowanie i wyrażone w nim najwyższe uznanie sprawiło nam wiele radości i motywacji do dalszego działania.

Od 1998 roku rozpoczęto proces komputeryzacji biblioteki. Pierwszy zestaw komputerowy został ofiarowany przez czytelnika ks. Władysława Węgrzyna, kolejny przekazała Fundacja im. Andrzeja Urbańczyka. W 2004 roku z projektu IKONKA biblioteka wzbogaciła się o trzy zestawy, które pozwoliły na utworzenie bezpłatnej kawiarenki internetowej dla użytkowników z usługą Wi-Fi, pierwszą w bibliotekach Małopolski. Kolejnym doposażeniem w sprzęt komputerowo-multimedialny był udział w Programie Rozwoju Bibliotek Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Billa i Melindy Gates, pozostałe dokupiono z funduszy własnych. Obecnie w MBP oraz filiach jest 35 komputerów, z czego 25 przeznaczonych jest dla użytkowników. W ofercie biblioteki są elektronicznie skatalogowane zbiory, udostępniane w sposób całkowicie zautomatyzowany, przy wykorzystaniu baz danych księgozbioru i czytelników. W ostatnich latach średnio w ciągu roku z dąbrowskiej książnicy korzysta około 3 tys. użytkowników, którzy wypożyczają około 116 tys. książek i 1,5 tys. czasopism. Z czytelni korzysta średnio około 9 tys. czytelników, którym na miejscu udostępnia się około 18 tys. woluminów oraz 6 tys. czasopism. Użytkownicy mają zapewnioną pomoc bibliotekarzy przy wyszukiwaniu informacji elektronicznej, obsłudze sprzętu i zainstalowanych programów komputerowych, drukowaniu, kserowaniu oraz skanowaniu. Podejmując nowe wyzwania udostępnia również bezpłatnie konsolę Xbox 360 wraz z Kinectem.

Sensem istnienia biblioteki jest zaspakajanie potrzeb czytelniczych, informacyjnych i komunikacyjnych społeczeństwa. Dla miasta, gminy oraz regionu pełni ona funkcję naukową i samokształceniową, dlatego też podejmuje starania, by nowe dziedziny i kierunki studiów znalazły tu zaplecze dydaktyczne. Dodatkowo odpowiednio zaaranżowane wnętrza i wyposażenie stwarzają warunki do sprawnego oraz przyjemnego korzystania ze zbiorów. Oferta biblioteki nie ogranicza się tylko do gromadzenia książek, to także liczne i różnorodne imprezy kulturalno-oświatowe skierowane do użytkownika w każdym wieku. Co roku książnica organizuje dziesiątki różnego rodzaju  imprez dla czytelników:

  • spotkania z pisarzami podróżnikami, aktorami, ludźmi teatru i sztuki, popularyzującymi książki, informacje, wiedzę i czytelnictwo,
  • wykłady i prelekcje literackie, historyczne, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji i kultury Powiśla Dąbrowskiego, konkursy, wystawy okolicznościowe,
  • koncerty,
  • co roku organizowany jest Powiatowy Konkurs Recytatorski im. Marii Kozaczkowej, którego celem jest popularyzacja poezji Patronki biblioteki oraz współczesnych poetów polskich,
  • Międzygminny Konkurs Recytatorski,
  • Gminny Ekologiczny Konkurs Plastyczny,
  • wystawy z cyklu Artyści Powiśla - promujące artystów naszego miasta i powiatu,
  • w ramach programu zapobiegania patologiom społecznym: wykłady, konkursy, wystawy tematyczne. np. Rodzino dokąd zmierzasz ? - od patologii do normalności, Miłość niejedno ma imię – wykłady i spektakle teatralne  adresowane do młodzieży,
  • Dąbrowskie Spotkania z Poezją,
  • Dyskusyjny Klub Książki dla Dorosłych,
  • Dyskusyjny Klub Książki dla Dzieci,
  • spotkania z cyklu Dąbrowa jaką pamiętam,
  • spotkania w ramach akcji Dzieci Dzieciom,
  • udział w akcjach: Narodowe Czytanie, Czytam Polskie, Tydzień z Internetem, Ogólnopolski Tydzień Kariery Zawodowej, Tydzień Głośnego Czytania.

 

Ponadto działają:

  • Klub Krzyżówkowicza,
  • Warsztaty artystyczne i plastyczne,
  • Kurs Komputerowy dla osób 50+ Podnieś Swoje Kwalifikacje-Bądź Trendy,
  • Kawiarenka Literacka,
  • Kącik  Malucha,
  • Konsola Xbox 360 wraz z Kinectem,
  • zajęcia z dziećmi podczas ferii i wakacji.

 

Działania te zmierzają do zachowania dziedzictwa narodowego oraz kształtowania aktywnego uczestnictwa w kulturze. Od początku biblioteka pełni też rolę galerii ekspozycyjnej z bogatą działalnością wystawienniczą promującą w sposób szczególny artystów z terenu Powiśla Dąbrowskiego. Przeprowadza zajęcia edukacyjno–rekreacyjne inspirujące do zabawy, spotkań, rozmów oraz kontaktów z drugim człowiekiem. Działania te wrosły w pejzaż miasta i gminy, są wspaniałą promocją dla biblioteki oraz alternatywą spędzania wolnego czasu dla mieszkańców miasta, gminy i regionu. MBP stale podnosi swój standard oraz staje się coraz bardziej atrakcyjną i przyjazną dla środowiska. Kadra stara się kierować profesjonalną, przyjazną i otwartą postawą wobec użytkowników oraz wysoką jakością usług. Działa tak, aby użytkownicy stali się odbiorcami doznań estetycznych oraz współtworzyli jej działalność. Dąży do tworzenia przestrzeni dla mieszkańców z inicjatywą, budowania społeczeństwa obywatelskiego i wspierania aktywności lokalnej. Wszystko to sprawia, że biblioteka, której tradycje sięgają początków XIX wieku, staje się atrakcyjnym miejscem na mapie miasta. Tu najważniejszy jest czytelnik!

O pracy Miejskiej Biblioteki Publicznej ukazuje się szereg artykułów w prasie tradycyjnej, elektronicznej oraz fachowej o ogólnopolskim zasięgu. Informacje pojawiają się także w radiu, telewizji, na stronach internetowych różnych instytucji i portalach społecznościowych.

Za całokształt działalności biblioteka została uhonorowana 15 października 2015 roku przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Warszawie medalem Bibliotheca Magna Perennisque za wybitne zasługi dla polskiego bibliotekarstwa.

Serdecznie dziękujemy burmistrzowi Dąbrowy Tarnowskiej Krzysztofowi Kaczmarskiemu, zastępcy burmistrza Stanisławowi Ryczkowi, Radzie Miejskiej z przewodniczącym Jackiem Saratem za mecenat, dzięki któremu możemy realizować swoje zadania i cele statutowe.